آشنایی با تجهیزات چشم پزشکی

بعضي از تجهيزات چشم پزشكي درمانی عبارتند از :
 میکروسکوپ جراحی
 فیکو- ویترکتومی
 لیزر
 میکروکراتوم
در ادامه به معرفی مختصری از تجهیزات نام برده می پردازیم.
 چارت اسنلن
در تست بینایی، چشم پزشک با استفاده از چارت بینایی، میزان بینایی شما
را در مقایسه با افراد با دید طبیعی می سنجد. نمونه کلاسیک چارت بینایی، به
چارت اسنلن Snellen مشهور است که توسط چشم پزشک آلمانی هرمن اسنلن
در سال 1960 طراحی شد. انواع مختلفی از چارت های بینایی اسنلن موجود
است، اما عموما همه آن ها از 11 ردیف از حروف بزرگ انگلیسی تشکیل شده
اند. بالاترین حرف تابلو شامل یک حرف (معمولا حرف E( است؛ اما ممکن
است از سایر حروف انگلیسی نیز استفاده شود. سایر ردیف ها شامل حروفی
است که تدریجا به طرف پایین کوچکتر می شوند. در طی معاینه، چشم پزشک
از شما می خواهد که ردیف با کوچکترین حروفی را که قادر به تشخیص
هستید، بخوانید. اگر قادر به تشخیص پایین ترین ردیف بودید، حدت بینائیتان
خیلی خوب است.
 پروژکتور چشمی
پروژکتور چشمی وسیله ای در چشم پزشکی است که بیشتر برای بررسی
سلامت قرنیه و عنبیه مورد استفاده قرار می گیرد . این دستگاه به صورت رو
میزی بوده و در مدل های مختلفی یافت می شود.
 آفتالموسکوپ
آفتالموسکوپ، وسیله ای است که برای معاینه چشم استفاده م یشود. مهمترین
مزیت استفاده از آن، تعیین سلامت رتین و محفظه ویتروس است. در بیماران
مبتلا به سردرد، یافته دیسک های بینایی متورم یا ادم پاپیلا، علامت کلیدی
است و نشانه افزایش فشار داخل جمجمه به علل مختلفی مانند هیدروسفالی،
در این بخش می خواهیم شما را با تجهیزات
مربوط در زمینه چشم پزشکی آشنا کنیم.
یک مهندس پزشک برای ورود به تجهیزات چشم
پزشکی باید اطلاعات تخصصی در این مبحث
داشته باشد. همانطور که می دانید رشد روزافزون
علم و فناوری تاثیرات بسیاری در تمام بخش های
زندگی ما گذاشته است و از جمله با علم پزشکی
و سلامت انسان ها بسیار مرتبط است. نقش علم
مهندسی پزشکی و تاثیرات تجهیزات پزشکی
در بخش های مختلف پزشکی و سلامت، بسیار
چشم گیر و قابل توجه است و این روزها اهمیت آن
از کسی پوشیده نیست. یکی از بخش های بسیار
مهم در پزشکی ،چشم پزشکی و بینایی سنجی
است که در این مطلب به این موضوع می پردازیم.
تجهیزات چشم پزشکی به دو دسته
تجهیزات چشم پزشکی اندازه گیری و
تشخیصی و تجهیزات چشم پزشکی درمانی
تقسیم بندی می شوند.
بعضي تجهیزات چشم پزشکی
اندازه گیری و تشخیصی عبارتند از:
 چارت اسنلن
پروژکتور چشمی
 آفتالموسکوپ
 رتینوسکوپ
 اسلیت لمپ
 آنژیوگرافی
 کراتومتر
 توپوگرافی
 پاکی متری
 پریمتری
 تونومتر
 لنزومتر
 بیومتری
کوروئیدال و قسمت های عمقی تر، از ICG
استفاده می شود. آنژیوگرافی فلئورسئین
بیشتر برای بررسی رتینوپاتی دیابتی،
بیماری های انسدادی عروق مانند انسداد
شریان یا ورید شبکیه و ارزیابی دژنرسانس
wet ماکولا کاربرد دارد. ICG ، برای بررسی
خون درماکولا مانند نوع wet دژنرساس
وابسته به سن استفاده می شود. هر دو نوع
ماده، عوارض بسیار کمی دارند و می توان با
اطمینان از آن ها استفاده کرد.
 کراتومتر
وسیله ای است که متخصصان
حفاظت از چشم برای اندازه گیری
انحنا و بازتاب سطح قدامی قرنیه از
آن استفاده می کنند. کراتومتر ، که گاهی
افتالمومتر نیز نامیده می شود، در ابتدا
برای تشخیص آستیگماتیسم و
تعیین درجه و درمان آستیگماتیسم
استفاده م یشد. کراتومترهای
امروزی از سنسورهای نوری و
تکنولوژی کامپیوتری برای
انداز هگیری تطبیق و کنتراست قرنیه
در برابر مقدارهای از قبل تعیین شده
استفاده می کنند. مقدارهای تعیین شده
توسط کراتومتر، مقدارهای “کراتومتریک”
نامیده می شوند و متخصصان حفاظت از
چشم را قادر می سازند که وجود و درجه
آستیگماتیسم را تعیین کنند. همچنین یک
کراتومتر بارها در پروسه های خاص عمل
جراحی، برای کمک به جراح چشم استفاده
می شود. استفاده کننده کراتومتر یک چراغ
LED به عنوان نقطه کانونی برای مریض و
افزایش فشار داخل جمجم های
خو شخیم )سودوتومور سربری(
یا تومورهای مغزی ایجاد می شوند .
در بیماران مبتلا به دیابت قندی؛
معاینه مرتب چشم توسط
افتالموسکوپ )هر ۶ ماه تا یک سال،
یک بار( برای غربالگری و تشخیص
زودرس رتینوپاتی دیابتیک که از علل
مهم از دست دادن بینایی است، لازم
است. در هنگام استفاده از این وسیله
فرد مشاهده کننده می توانند با شخص فاصله ای در حدود یک دست داشته
باشد و تصویر معکوس شده توسط یک عدسی محدب مشاهده شود. مهم ترین
مزیت استفاده از آن، تعیین سلامت رتین و محفظه ویتروس است. با این وسیله
معاینه کننده از طریق سوراخ مردمک می تواند سطح شبکیه چشم و اجزای آن
را شامل بررسی عروق خونی– دیسک اپتیک یا سر عصب بینایی و ماکولا یا لکه
زرد چشم را بررسی کند. به عبارت دیگر با این وسیله بیماری های سطح خلفی
چشم بررسی می شود.
 رتینوسکوپ
رتینوسکوپ ابزاری کمکی در چشم پزشکی تخصصی است. از جمله
کاربردهای رتینوسکوپ می توان به کمک به تشخیص دوربینی، نزدیک بینی،
آستیگماتیزم و به طور کلی سنجش نیروی انکساری چشم اشاره کرد.
 اسلیت لمپ
از این وسیله برای بررسی بیماری های سطح قدامی چشم استفاده می شود.
با این وسیله معاینه کننده می تواند اجزای چشم شامل پلک ها – مجاری
اشکی– ملتحمه - قرنی ه- عدسی –
زلالیه – زجاجیه و حتی با امکانات
جانبی شبکیه را نیز بررسی کند. با
این وسیله طیف وسیعی از بیماری
های اجزای نام برده چشم را
می توان تشخیص داد. بیشترین
کاربرد این وسیله تشخیص
کدورت های مدیاهای شفاف
چشم مانند اختلالات قرنیه و آب
مروارید و حتی آب سیاه است و در
مدل های مختلف وجود دارد.
 آنژیوگرافی
برای انجام این تست، تزریق Fluorescein به داخل ورید بازویی انجام
می گیرد و برای عکس برداری از قسمت عقبی چشم، از دوربین fundus
استفاده می شود. این تست برای بررسی جریان خون شبکیه و کوروئید استفاده
می شود. معمولا برای بررسی عروق شبکیه از فلئورسئین و برای بررسی عروق
 پاکی متری
پاکی متری روشی است که
در آن با استفاده از امواج مافوق
صوت ضخامت قرنیه اندازه گرفته
می شود. پاکی متری یک اقدام
اساسی و اصلی قبل از انجام
جراحی های عیوب انکساری
مانند لیزیک است زیرا در این قبیل
جراحی ها قسمتی از بافت قرنیه
برداشته می شود.
 پریمتری
پریمتری ) Perimetry ( از دو واژه Peri به معنی اطراف و Metery که به
معنی اندازه گیری است تشکیل شده است و در کل به معنای اندازه گیری
و ترسیم میدان بینایی فرد است. به کمک روش پريمترى اختلال ميدان ديد
ناشى از بيمار ىهاى شبکيه، عصب بينائى و مسير بينائى داخل جمجم هاى را
تشخيص داده و پيگيرى م ىکنند. بايد توجه داشت که اين آزمون به پاس خهاى
فرد وابسته است. رو شهای انجام پریمتری متفاوت است. در روش پریمتری
استاتیک )ثابت( ابتدا یک نور ضعیف را در محلی خاص نشان م یدهند، اگر دیده
نشد، بدون حرکت دادن محل نور، شدت نور را افزایش می دهند تا اینکه فرد آن
را ببیند. این را آستانه آن محل م یگویند.
این کار را در نقاط مختلف تکرار کرده
و حساسیت نوری نقاط مختلف را با
هم مقایسه م یکنند. در روش پریمتری
کینتیک )متحرک(، شئ آزمودنی )با
اندازه و روشنی ثابت( را در محورهای
مختلف از محیط به مرکز میدان دید
م یآورند تا اینکه در هر محور فرد آن را
ببیند. این نقاط سر حد بینایی را به هم
وصل می کنند تا یک ایزوپتر ) )lsopter
به دست آید )در داخل ایزوپتر، آن هدف را می توان دید و در خارج آن نمی توان
دید(. هر چه ایزوپتر بزرگ تر باشد، میدان دید بهتر است. هر چه روشنایی شئ
آزمون بیشتر باشد و اندازه شئ آزمون بزرگ تر باشد، ایزوپتر ترسیمی برای آن
شئ بزر گتر است. روش دیگر، صفحه مماسی ) Tangent Screen ( است. صفحه
مماسی ساد هترین وسیله پریمتری است. در این روش از سنجاق های سفید
روی یک چوب سیاه استفاده م یشود که در برابر یک صفحه سیاه نشان داده
م یشوند. این روش ۳۰ درجه مرکزی میدان بینایی را بررسی م یکند. در روش
پریمتر گولدمن ، بیمار در برابر نیمکره سفید توخالی می نشیند و سپس میدان
دید او توسط نقاط نورانی که شدت و اندازه آ نها قابل تنظیم است، به هر دو
روش استاتیک و کینتیک بررسی و ترسیم م یشود. همچنین در روش پریمترهای
خودکار کامپیوتری، به کمک کامپیوتر حساسیت آستانه هر نقطه از میدان دید
)پریمتری استاتیک( را به دقت ب ه صورت اعدادی مشخص م یکنند. این دستگاه
م یتواند پریمتری بیمار را به صورت نمودارهایی که حاصل اتصال نقاط مشابه
انکسار زوایا )منتها درجات( مناسب،آماده
می کند که جراح را قادر می سازد در طی
آب مروارید و دیگر جراحی های اصلاحی
چشم، برش های دقیقی ایجاد کند. همانگونه
که کراتومتر با تکنولوژی تکامل می یابد
سایر ابزارها و جریاناتی که جهت حفاظت
از چشم انجام می شود نیز توسعه می یابد.
امروزه نه تنها برای متخصصان حفاظت
از چشم تعیین دلیل اصلی مشکلات بینایی
امکان پذیر نیست ، بلکه تصحیح بسیاری از
شرایط موثر بر سلامت بینایی و چشم از
طریق جراحی نیز امکان پذیر نیست.
 توپوگرافي
توپوگرافي كه اصل لغت آن از منشا علم
زمين شناسي گرفته شده به معناي نقشه
بلندي و پستي هاي سطح قرنيه است.
دستگاه توپوگرافي حلقه هاي نوراني بر
سطح قرنيه مي تاباند كه دستگاه كامپيوتر
همراه آن از روي بازتاب شكل اين حلقه
ها به قدرت انكساري قرنيه در نقاط مختلف
آن پي مي برد. قدرت هاي مختلف سطح
قرنيه به صورت رنگهاي مختلف طراحي
و مشخص مي شود كه باعث سهولت
در تشخيص بيماري هاي مختلف قرنيه
مي شود. انجام توپوگرافي قبل از عمل
براي آن است كه بيماري هاي مختلف به
خصوص اگر آستيگماتيسم نامنظم يا قوز
قرنيه وجود داشته باشد تشخيص داده شود.
می کند که شامل قرنیه، مردمک، اتاق قدامی
و لنز است. این دستگاه که بسیار پیشرفته
است، توپوگرافی قرنیه را انداز هگیری کرده
و قادر به تشخیص قوز قرنیه است. داد ههای
آن در عمل جراحی لیزیک استفاده می شود.
از این دستگاه جهت ارزیابی شکل قرنیه،
آنالیز وضعیت لنز )کریستالین لنز کدر شده(،
آنالیز زاویه اتاق قدامی، آنالیز عمق اتاق قدامی،
آنالیز حجم اتاق قدامی، آنالیز حرار تهای
کورتیکال خلفی و قدامی، آنالیز محل
کاتالک تها و ضخامت قرنیه استفاده م یشود.
OCT
Optical Coherence Tomography یا
OCT برای ارزیابی دقیق اختلالات ماکولا
بسیار ارزشمند است. قبل و بعد از عمل
جراحی کاتاراکت انجام این تست ضروری
است؛ چرا که پیش آگهی وضع بیمار قبل از
عمل لازم است و ضمنا برای بررسی علل
ناکامل بودن دید بیمار یک هفته بعد از عمل
کمک می کند تا از وضعیت ماکولا مطمئن
شویم چرا که از اختلالات لایه های مختلف
شبکیه و کوروئید که ممکن است در دید
بیمار تاثیر داشته باشد ما را مطلع می سازد.
)از نظر حساسیت( ب ه هم است، نشان دهد و همچنین نتیجه پریمتری بیمار را
در حافظه خود نگه دارد.
 تونومتر
به وسیله این دستگاه قادر خواهیم بود فشار کره چشم را اندازه گیری کنیم.
فشار بالای چشم باعث بروز بیماری به اسم گلوکوما یا همان آب سیاه می شود
که اگر درمان نشود منجر به آسیب دیدن دید فرد و در نهایت کوری می شود.
بدین منظور پیشنهاد می شود که همه افراد بالای 40 سال هر 3 یا 5 سال برای
جلوگیری از بروز بیماری گلوکوما مورد آزمایش قرار بگیرند.
 لنزمتر
لنزمتر دستگاهی است که به وسیله آن، توان، محور و مقدار منشور یک عدسی
تعیین می شود و یکی از وسایل ضروری هر مؤسسه عینک سازی است و در
مدل های گوناگون یا با نام های تجاری از قبیل : لنزومتر، ورتومتر، اولی متر،
رفراکسیونومتر، فوکومتر یافت می شود و در یک تعریف کلی می توان گفت:
این گونه لنزمتر های دستی، دارای حدودا یک صد و پنجاه قطعه مکانیکی
با عملکردها و حساسیت های مختلف و تقریبا دارای
پانزده عنصر اپتیکی که شامل عدسی هایی با ضریب
شکست های بسیارحساس و آینه انعکاسی، خط کش
مدرج و حدود چهار عدد شیشه رتیکول بسیار دقیق
باشند و در بعضی از لنزمتر های جدید، مقدار درصد
جذب اشعه ماوراء بنفش) UV ( و عدد آبهی ) )Abbe
عدسی را هم می توان مشاهده نمود. بعضی از
لنزمتر ها، اتوماتیک و دیجیتالی هستند و توان عدسی
به صورت پرینت)چاپ شده( از دستگاه خارج می
شود و از ± 0.12 الی± 30.0 دیوپتر را می توان اندازه
گیری کرد. در بعضی از لنزمترها، توان عدسی از داخل
و بعضی دیگر از بیرون خوانده می شود. از انواع دیگر این دستگاه، می توان از
لنزمترهای تلویزیونی نام برد که صفحه نمایشگر تعیین محور و توان عدسی از
بیرون قابل رؤیت است. بعضی دیگر، دستی هستند که نوع دستی آن بیشتر مورد
استفاده قرار می گیرد.
 بیومتری
بیومتری یک قدم اساسی قبل از جراحی کاتاراکت است.هدف بیومتری توانایی
انتخاب دقیق لنزی است که برای هر یا بیمار خاص گرفته می شود. انجام
بیومتری قبل از هر عمل کاتاراکت لازم و نیازمند مهارت است و چشم پزشکان
بایستی با نحوه انجام آن آشنا باشند. دقت اندازه گیری بیومتری نیز برای جراح
بسیار مهم است تا نتایج به دست آمده قابل اعتماد باشد و توسط یک سری علل
مثلا مشکلات دستگاه یا تکنیک اندازه گیری ضعیف مخدوش نشود.
 پنتاکم
پنتاکم یک دستگاه تشخیصی است که برای اندازه گیری و معاینه سگمان قدامی
چشم طراحی شده است. این دستگاه تصاویری از قسمت قدامی چشم ثبت
94 شماره 197
شهریور 96
 لازک)لیزر اپی تلیوم کراتومیولوسز(
عمل لازک نیز مانند پی آر کی است اما لایه
سطحی)اپی تلیوم( قرنیه باقی می ماند. حفظ
لایه سطحی قرنیه از بروز عوارض جلوگیری
می نماید و سرعت بهبود را تسریع می بخشد.
لی زیک موج از جلو
این نوع عمل نابهنجاری های طبیعی چشم
را کاهش می دهد)که ممکن است باعث شود
پرتوهای نور به مکان اشتباه تابیده شود( و بینایی
پس از عمل را بهبود می دهد. توجه داشته باشید
در این عمل چشم پزشک باید درباره روش های
گوناگون اصلاح بینایی، درباره مزایا و مضرات
عینک، لنز های تماسی و عمل لیزر اطلاعاتی در اختیار بیمار قرار دهد.

م کیروسکوپ جراحیدستگاه اسپكولار م كيروسكوپ
specular microscope) ) از اين
دستگاه جهت شمارش سلول هاي آندوتليال
قرنيه استفاده مي شود. اطلاع از وضعيت اين
سلو لها جهت انجام هر گونه عمل جراحي
داخل چشمي مفيد و گاهي ضروري است.
 ف کیو- ویترکتومی
این دستگاه قادر به انجام اعمال جراحی
کاتاراکت به روش فیکو، عمل جراحی
سگمان خلفی، ویترکتومی عمیق با تزریق
گاز و سیلیکون و خارج نمودن هسته عدسی
از داخل ویتره توسط هندپیس متصل به
دستگاه است. با این دستگاه جراح قادر است
حتی عدسی های متراکم که با دستگاه های
دیگر به راحتی قابل برداشتن نیستند یا همراه
با عوارض جدی هستند خارج کرده و به
اصلاح دید بیمار کمک کند.
انواع جراحی لیزر چشم
 لیزیک )عمل اصلاح نزدیک بینی(
از اواسط سال 1990 انجام عمل لیزیک
روی بیماران آغاز شد. این نوع عمل، عملی
بسیار معمول در انگلستان به حساب می آید.
بسیاری از انواع مشکلات بینایی با استفاده
از لیزیک اصلاح می شود اما این عمل
ممکن است برای اصلاح نزدیک بینی زیاد
هم مناسب نباشد. جراحان در قرنیه برشی
می دهند و لبه های بافت را بالا می آورند،
سپس منطقه مورد نظر را با استفاده از لیزر
اکسایمر تغییر شکل می دهند و در آخر بافت
را دوباره به جای خود بر می گردانند.
 پیآ ر کی )فوتورفراکتیو کراتکتومی(
انجام عمل پی آر کی( PRK ( در اواخر
1980 آغاز شد اما به دلیل وجود عمل های
جراحی نظیر لیزیک و لازک، این نوع عمل
اکنون به طور عمده برای اصلاح نزدیک
بینی بیش از حد مورد استفاده قرار می گیرد.
در این عمل بدون باز کردن بافت چشم با
استفاده از لیزر اکسیمر قرنیه چشم را تغییر
شکل می دهند.